ფსიქიკურად ჯანმრთელი ბავშვის აღზრდა

ფსიქიკურად ჯანმრთელი ბავშვის აღზრდა

ყოველი მშობელი ზრუნავს , რომ მისი ბავშვი ჯამრთელი, ჭკვიანი, და ბედნიერი გაიზარდოს! არც მე ვარ გამონაკლისი ამ წესიდან, და ბავშვთა აღრზდის მეთოდიკა ჩემთვისაც საინტერესოა. აქ ყველაფერს თავისი განსაკუთრებულობა აქვს – ბავშვის აღრზდას ერთ წლამდე, შემდეგ, ბავშვის აღრზდას ადრეულ წლებში, მოზარდობისას. ბავშვების სქესობრივ აღზრდას.

რა საკვანძო მომენტებია უნდა გავითვალისწინოთ აუცილებლად ბავშვის აღრზისას მისი პიროვნების ფორმირებაში?

მე მუდამ ვიყავი “თვითონვე ჩემთვის”ფსიქოლოგი. ვცილობდი გავრკვეულიყავ ჩემს ფსიქოლოგიურ პრობლემებში, მუდმივად ვეძებდი, ვინტერესდებოდი. ყოველივე ამის შედეგად გავეცანი (ბოლოს და ბოლოს) სვფ-ს და გულიც მთლიანად დამიმშვდდა. გავიგე მრავალი რამ, რაც შემიძლია, რომ არ გაგიზიაროთ.

სვფ განასხვავებს რვა ფსიქოტიპს, რომლებსაც ვექტორებს უწოდებენ. ყოველი მათგანი იძლევა ადამიანის განსაზღვრული ხასიათის თვისებების, სურვილების და უნარების არსებობას. ყოველი ვექტორისათვის ასეთი ნაკრები უნიკალურია. რვა ვექტორის ერთობლიობა – ამომწურავი კომპლექტია ამჟამინდელი კაცობრიობისათვის. ისინი საკმარისნი არიან იმისთვის, რომ ავღწეროთ ნებისმიერი ადამიანი, ვაფორმიროთ მისი პიროვნულობა, მისი დამოკიდებულება ოჯახში და ადამიანთა ჯგუფში და თვით საზოგადოებაშიც კი მთლიანად.

თავდაპირველად ჩვენი “ცოცხალი მასის” დაყოფა განსაკუთრებული მგრძნობელობით ვექტორულ ფსიქოტიპებად დაკავშირებულია ადამინის სხეულზე განსაზღვრულ ზონებზე. არის რვა ეროგენული ზონა, რვა ვექტორული არქეტიპი. თუმცაღა, ეროგენულს მათ ძალიან პირობითად უწოდებენ (არ მიიღოთ ეს როგორც მორიგი “სექსოლოგია”).

პირველი ეროგენული ზონის (ანალური ეროგენული ზონა) მქონე ადამიანის და ცხოვრებისეული სცენარის არსებობა აღწერა ზიგმუნდ ფროიდმა, დანარჩენი ზონები დაადგინეს აღწერეს შემდგომ, უკვე სხვა ავტორებმა.

ნებისმიერი ადამიანისთვის ამ 8 ზონიდან რომელიღაც უფრო მგრძნობიარეა სხვა ზონებთან შედარებით – ეს განპირობებულია შესაბამისი ვექტორების არსებობით, რაც თავის მხვრივ გავლენას ახდენს თვითონვე ამ ადამანის პიროვნულ ფორმირებაზე და ხასიათზე. მაგალითად ყურები აქვს ყველას, ხოლო სმენის ვექტორი – მხოლოდ ზოგიერთს (ასეთი ადამიანები ფლობენ გამახვილებულ სმენით აღქმას). მთლიანობაში ადამიანი პოლიმორფულია და როგორც წესი 3-5 ვექტორს ატარებს. ვიცით რა ყოველი ვექტორის არსი, არ წარმოადგენს სიძნელეს დავინახოთ კონკრეტული ადამიანის ყველა ვექტორი, მათი შერწყმა, მდგომარეობები. ასევე არ არის რთული მისი ინტერესების წარმოდგენა, მისი რეაქცია და საქციელის წინასწარვარაუდი კონკრეტულ სიტუაციაში.

ბავშვთა აღრზდის პრობლემები დაწვრილებით არის განხილული სისტემურ ვექტორულ ფსიქოლოგიაში (ს.ვ ფ). მე თვითონ მშობელი ვარ, და მაინტერესებს სისტემური აზროვნება, მათ შორის ბავშვის ფსიქოლოგიიდან და მისი პიროვნულობის ფორმირების თვალსაზრისიდან გამომდინარე. იური ბურლანის ტრეინინგი აქცენტს აკეთებს ბავშვის ზრდის მიხედვით მის სხვადასხვა ეტაპზე. 3 წლის ბავშვს გააჩნია აღრზდის თავისი განსაკუთრებულობები, ისევე როგორც 5-6 წლის ბავშვს. გავიარე რა უკვე სვფ-ს ტრენინგების მეორე დონე, მე უკვე მყარად ვდგები იმ აზრზე , რომ ამ სისტემის საფუძვლებს აუცილებლად, უკიდურესი ზომით უნდა გაეცნოს ყოველი დედა, მამა, ბებია, ვინაიდან ის განსაკუთრებულ როლს თამაშობს ოჯახში ბავშვის აღრზდაში. სკოლამდელი ასაკის ბავშვების განვითარებაში და აღრზდაში ასევე მონაწილეობენ საბავშვო ბაღის თანამშრომლებიც, აგრეთვე დაბალი და საშუალო კლასის მასწავლებლებიც. სისტემური აზროვნება მათ არა ნაკლებ სჭირდებათ. შემდეგ მოდიან “ბავშვთა ზღაპრების მწერლები”, და “ბავშვებისათვის მულტფილმების მწარმოებლები (და კინოც დიდებისათვის არ მოგვიტანდა ზიანს – მე წინათ ამაზე ცოტა რამ შემეძლო მენახა, ამჟამად კი შერჩევის კრიტერიუმები კიდევ უფრო გამკაცრდნენ)… საერთოდ ყველამ, ვისაც კი ხელი მიუწვდება ჩვენი შვილების აღრზდაზე განსწავლაზე წინარეპუბერტატულ პერიოდში (ე.ი. პირობითად სქესობრივ მომწიფებამდე, 12-დან 15 წლამდე). ფრიად მნიშვნელოვანია ის, რომ ბავშვის ზრდის ამ პერიოდში მოხსენიებულმა პირებმა, მშობლების მეთაურობით, განსაკუთრეული ყურადღება მიაქციონ ბავშვის აღრზდას და არ დაამახინჯონ ბავშვის ფსიქიკა. აკი სწორედ ამ პერიოდში ეყრება საფუძველი ბავშვის განვითარებას და თადაყოლილი თვისებების განუვითარებლობას, მის ადაპტირებას საზოგადოებაში, ფსიქიკურ ჯამრთელობას და ხდება პიროვნულობის ჩამოყალიბება.

რა მოხდება მაშინ, თუ ბავშვის თვისებებს არ განვავითარებთ მანამდე, სანამ ის არ გაიზრდება? ერთმნიშვნელოვნად, ეს იქნება ცუდი. თანდაყოლილი თვისებები მოცემულია, მათ ვერსად ვერ გაექცევი, ხოლო ამ სურვილების დაკმაყოფილების უნარები და ცოდნა არ არის განვითარებული. ასეთი ადამიანები ძალიან იტანჯებიან. სწორედ მათ აქვთ ტენდენცია მუდმივად შფოთვისკენ, მუდმივად გრძობენ თავს დაუკმაყოფილებლად, იმის შეგრძნებით, რომ ცხოვრებაში მეტის მიღწევა შეეძლოთ. თანდაყოლილ თვისებებს თუ კიდევ ჩავახშობთ (შემთხვევით ან მიზნობრივად,საუკეთესო განზრახვით, მაგრამ უცოდინარობით), მაშინ თვისებები შეიძლება გადავიდნენ ნერვოზში. ნევროზი – ეს, ვექტორის სურვილია ,,პირიქით”. ვექტორულ სისტემაზე მაგალითების მუშაობას მე ვხედავ ყოველ დღე, თვით ქუჩაშიც. რაც უფრო ვუღრმავდები, მით უფრო ვრწმუნდები, რომ ყველაფერი ემთხვევა, და რომ სისტემა ნამდვილად ყოვლისმომცველია.

გუმანით გრძნობა იმის, რომ ეს ყველაფერი მართალია, მოდის პირველივე ლექციაზე. როგორც კი სვფ იწყებს კანური და ანალური ფსიქოტიპების აღწერას, თავიდანვე თავიდანვე ეს ძალიან თავის შემქცევია (ნამდვილად ხვდები მათ აქ თუ იქ). და ეს აღწერებიც მოცულობით – რეალურია უმცირეს წვრილმანებშიც კი. როცა სვფ-ს ლექცია გადადის ვექტორების მომავლის აღწერაზე, სახელდობრ, რად გაიზრდებიან ეს ადამიანები, თუ მათ არ გაუმართლათ, თმები ყალყზე დაგიდგებათ. განუვითარებელი ანალის ვექტორიანი სადისტი და პედოფილი ხდება. განუვითარებელი კანი -ქურდი, მაზოხისტი და ა.შ. ეს არის მხოლოდ ის, რაც პირველი მოდის გონებაში. მასალა უზარმაზარია.

თავიდან ვფიქრობდი, თუ მე “კარგი მშობელი ვარ”, მიყვარს ჩემი შვილი მთელი არსებით, ვზრუნავ მასზე და ვაძლევ ყველაფერს რისი მიცემაც კი შემიძლია, ვატარებ მასთან უამრავ დროს, ვასწავლი მას ყოველგვარი დამთვლელ- განმსწავლელით, ვუმზადებ გემრიელ და შესარგებ საჭმელს, მაშინ ყველაფერი კარგად იქნებოდა. არა, აქ სულ სხვა ამბავია. ოჯახში აღზრდა მოითხოვს განსაზღვრულ შემეცნებას ფსიქოლოგიაში პიროვნების სწორად აღსაზრდელად.

კარგია თუ თქვენი ვექტორები ემთხვევიან ბავშვის ვექტორებს, თქვენს თვისებათა თანხვედრის გამო ურთიერთგაგება უფრო ადვილია. ანალი მამა – ანალი ძე, ეს უბრალოდ იდილიაა, ორივეს გაუმართლა, ურთიერთს უგებენ ნახევარი სიტყვის წარმოთქმისთანავე. ანალი შვილი-ბიჭუნა ისეთი მორჩილია, რომ ის უბრალოდ ,,წლის საუკეთესო ბიჭუნაა”. კანი მშობელი – კანი ბავშვი, ესეც ადეკვატია. ხოლო აი ურეთრალი მამა – კანი ბიჭუნა… კარგია თუ არ დახოცავენ ერთმანეთს… რომელ ადეკვატურ აღრზდაზე და განვითარებაზე შეიძლება მიდიოდეს აქ საუბარი? როგორი მომავალი ელის ასეთ ბიჭუნას? როგორ აღვზარდოთ ასეთი ბიჭი სწორად, ამის ცოდნაა სწორედ მნიშვნელოვანი. როგორ აღვზარდოთ მისგან მამაკაცი, რომ შემდეგ რეალიზირდეს ის ცხოვრებაში.

სხვადასხვა ვექტორები მშობლებსა და ბავშვებს შორის – ეს დიდ სირთულეს ქმნის. თქვენ ფიქრობთ, რომ იცით, თუ რა არის კარგი და რა ცუდი, რომ სათამაშოები აკურატულად უნდა ჩაეწყოს, რომ მშობლების პატივისცემაა საჭირო, რომ ოჯახი მუდამ პირველ ადგილზე უნდა იდგეს – ეს თვითონვე თქვენგან იცით. ხოლო თქვენს ბავშვს სრულიად სხვა ღირებებულებები გააჩნია ცხოვრებაში – ის ინიციატური, მოუსვენარი და დანაშაულის გრძნობაც მისთვის უცნობია – რაც არ უნდა აიძულო, მაინც ვერ გაიგებს. მუდმივად მართალი ანალი მამა ამას ვერ აიტანს, ის აუცილებლად (მისი ყველაზე საუკეთესო წაქეზებით, რომ ბავშვი ადამიანად გაიზარდოს) დაიწყებს მის აღრზდას რა თქმა უნდა, მამისათვის ყველაზე საყვარელი (ანალური) ადგილიდან. როგორ მოქმედებს ეს პიროვნების ფორმირებაზე? აი ასე, რომ კანი ბავშვი შემდეგ სტრესს მოიხსნის იმით, რომ დაიწყებს მოპარვას თანაკლასელების ჯიბეებიდან… მოხედვასაც ვერ მოასწრებ, და ბავშვი გაიზრდება წვრილმან ქურდად. ეს კი უკვე მისი ცხოვრება იქნება. ხოლო თუ კან-ბავშვს რეგულარულად ვცემთ, მაშინ ის დიდი ალბათობით მაზოხისტი გახდება (კანის ვექტორი ფლობს უზომოდ დამყოლ თვისებებს და თვით ტკივილიც კი მას სიამოვნებაში გადაყავს). თუ კი ანალი მამა მსგავსი სახით “აღრზდის” თავის კან-გოგონას, მაშინ ის შემდეგში თავის სხეულს აღიქვამდეს იქნება როგორც აქტივს. მამაკაცებთან დამოკიდებულებას, და და მთელ მის შემდგომ ცხოვრებას ეს სამუდამოდ დაადებს ნეგატიურ დაღს. ამიტომ იმის გაგება, თუ როგორ უნდა ავღზარდოთ გოგონა ძალიან მნიშვნელოვანია.

ასევე არის “სცენარები პირიქითაც”, კანი დედა – ანალი ბავშვი. დედა ჩქარობს, საქმეებზე უნდა გაიქცეს, ხოლო წესიერი ბავშვი ,,გაეჩხირა ღამის ქოთანში”. ის ერთხელ მოგლიჯავს ქოთნიდან ბავშვს, მეორეჯერ… მოიხედავ და ბავშვი უკვე ენაბლუა… მოდი ლოგოპედთან წავიყვან მას… ის (დედა) სპეციალურად კი არ აკეთებს ამას, მან უბრალოდ არ იცის, არ ესმის, რომ მის ბიჭუნას ცხოვრების სხვა ტემპი აქვს, და რომც მოინდომოს ჩქაროსან დედაზე გასწრება, ვერ შეძლებს, რადგან ამ ცხოვრებაში არ მოუციათ მისთვის ძლიერი ფეხები. სასაცილოდ მოჩანს ხომ? ჩემთვის არა. ყოველ ჯერზე, როცა ამას ვფიქრობ გუნდა მეჩხირება ყელში. ყველას ეჩვენება, რომ ასეთი წვრილმანები არ არიან არსებითნი, მაგრამ როგორია შედეგი!

სმენა-ბავშვს ირგვლივ ყველა უცნაურად თვლის, დაწყებული სკოლის მასწავლებლიდან საკუთარი მშობლებით დამთავრებული. ნუ არ ესმით მათ ამ ლუნატიზმის. ვერ გაუგიათ მასწავლებლებს, თუ რატომ უნდა იდგეს ბავშვი – სმენა შესვენების დროს გამუდმებით მარტო განზე, კუთხეში, როცა ყველა ნორმალური ბავშვი თავპირს ,,იმტვრევს” დერეფანში. მშობლები კი უყვირიან ბავშვს, ან კიდევ მეტიც, უსისინებენ: ,,რა დებილი ხარ, რატომ გაგაჩინე”. ქვეცნობიერად ჩვენ მუდამ ვიცით, როგორ ან რანაირად დავარტყათ მას მწარედ! სწორედ სმენა-ბავშვს უახლოვდება უკნიდან მისი სკოლის ამხანაგი და მთელი ძალით ჩაჰყვირის ყურებში – მის ეროგენულ ზონაში! უკვე მესამე კლასში მის საქმიან და მკვირცხლ კანის ვექტორიან მასწავლებელს ესმის “ესმის”, რომ ბავშვი უბრალოდ ავადმყოფია, ჩამორჩება განვითარებით, აბსოლუტურად ასოციალურია და აგზავნის მას გონებრივად ჩამორჩენილთა სკოლაში. აკი ესენი მომავალი ეინშტეინებია, პლანეტის ყველაზე უჭკვიანესი ადამიანები. უბრალოდ ეს გონება მათ ისე არა აქვთ მოწყობილი, როგორც სხვა დანარჩენს, ეს ჩვენ ვქმნით მათგან აუტისტებს და შიზოფრენიკებს. დიახ, ჩვენ თვითონ გამოგვყავს მათგან აუტისტები (ეს იმათთვის ვინც ფიქრობს, რომ აუტისტებად იბადებიან).

სმენა – მშობლებიც ,,კარგები” არიან რა! ყველაზე მეტად მათ უნდათ, რომ ისინი, ბოლოსდაბოლოს მოსწყდნენ თავიდან. ხოლო ორალური ბავშვი, როგორ აბეზრებს თავს სმენა მშობლებს! მაშინ მშობლები ღებულობენ გადაწყვეტილებას, რომ არ მოუსმინონ მას (რადგან არ ყოფნით ძალა), ის კი რას არ იგონებს, რომ მიიპყროს ყურადღება! თქვენ მისი ფანტაზიისთვის (რომელიც თქვენი აზრით სიცრუეა) უტყაპუნებთ ტუჩებში, და ვღებულობთ კიდევ ერთ ენაბლუს (მხოლოდ ეს ენაბლუობის სულ სხვა ტიპია). გარკვეული დროის შემდეგ ის მთლიანად დაკარგავს სიმართლე – სიცრუის შეგრძნებას, და გახდება პათოლოგიური მატყუარა. მაგრამ შეიძლებოდა გამოსულიყო გამოჩენილი ორატორი…

თვით მაშინაც კი თუ ბავშვს დარჩება რომელიღაც ვექტორი განუვითარებელი, ის მთელი ცხოვრება დაიტანჯება და გაწვალდება იმის შეუძლებლობისაგან, რომ შეივსოს ის რაც დაწესებულია ამ ვექტორისათვის. ზარალია მისთვის, ჩვენთვის, მისი შესაძლო ოჯახისათვის და მისი შვილებისათვის, ზარალია საზოგადოებისათვის, ჩვენი საერთო ფსიქიურისთვის.

მე უკვე აღარაფერს ვამბობ ანალ პედოფილების ან სმენა სუიციდების აბსოლუტურად კატასტროფულ სცენარზე…

ერთადერთი გარანტია, ეს მაინც არის ის, რომ იცოდეთ თქვენი და თქვენი ბავშვის ვექტორული ნაკრების განსაზღვრა, და არ დაივიწყოთ, რომ მას აქვს უფლება ამ ვექტორული ნაკრებისათვის, უფლება იცხოვროს შესაბამისობით თავის ფასეულობათა სისტემებთან. ამასთან დაკავშირებით, მანცვირებს ხალხი, რომლებიც უკვე თუნდაც ზედაპირულად გაცნობილნი არიან რა ვექტორებს, ოდნავადაც არ ღებულობენ ამას მხედველობაში. ისინი სხვებისაგან აგრძელებენ მოთხოვნას, რომ იცხოვრონ თავიანთ ფასეულობებთან შესაბამისობაში… თუმცა, ეს როგორც ჩანს, ეს უკვე მათი უჭკუობითაა გამოწვეული, რასაც ვერაფერს ვერ მოუხერხებ..

დღეს, როცა ვზრდით ბავშვს, ვიწყებთ მის აღრზდას, როცა ვეალერსებით მას თმებში და ვკოცნით მის ფაფუკ ლოყებს, ჩვენ გვეჩვენება, რომ ის არასდროს არ გახდება 13-14 წლის, როცა ის ის წავა პირველ პაემანზე და ფაქტიურად დიდი ადამიანი გახდება. შეხედეთ თქვენს ნაცნობების ბავშვებს… იცით კი როგორი გაიზრდება თქვენი ბავშვი?

მთარგმნელი: რუსლან ლორჩოშვილი