ბავშვური ისტერიკა. როგორ დავამარცხოთ ის?
ბავშვური ისტერიკა. როგორ დავამარცხოთ ის?
ბავშვის საძინებელში სიწყნარეა. ფარდის გადაწევის შემდეგ ახალი დღის სხივები იჭრებიან მის ოთახში… პირველი სამუშაო დღის, გამოსასვლელი დღეების შემდეგ.
”დილა მშვიდობისა პატარა, ჩავჩურჩულებ ყურში-დროა ავდგეთ”
ერთი შევლება ფანჯრისკენ, უკვე ჩაცმული დედისკენ… და გასაგებია სადაც მივდივართ. ”ა-ა-ა! დედა-ა-ა, შენთან მინდა-ა-ა. არ მინდა ბაღში, სახლში მინდა-ა-ა! შენთან წამოვალ სამსახურში, ბაღში არ წავალ. იქ ცუდად ვარ, სახლში დავრჩები შენთან” - ცრემლები მოსდის ღაპაღუპით, ფეხებს აბაკუნებს, ებღაუჭება დედას კისერზე,ქვითინებს მის თმებში, ტანსაცმელსა და სათამაშოებს მიმოისვრის, არც ყურადღებაგადასატანი ხერხი არ ჭრის.
განსასკუთრებით მძიმე პირობებში იწყება ჩაცმა სლუკუნისა და მძიმედ ყლაპვის თანმხლებით, იატაკზე ჩოჩიალითა და ხელ-ფეხის გაფშიკინებით. ხოლო რაც უფრო მეტი მაყურებელი ესწრება ამ ამბავს, მით უფრო ძლიერდება ტირილი და… მით უფრო უწუხდება დედას გული.
რისი გაკეთების სურვილი გვიჩნდება პირველად ასეთ დროს,რომ გაყუჩდეს? ავუხსნათ რაღაც ლოგიკურად, ვუყვიროთ თუ დავემუქროთ, დავამშვიდოთ თუ ვარსკვლავების მოწყვეტა შევპირდე ციდან, ბოლოს და ბოლოს რა ვქნათ. წავუტყაპუნოთ?
გვეხმარება?
რასთან გვაქვს საქმე? ხომ არ არის ეს ვიზუალური ვექტორი - სუფთა ემოციები, ლოგიკის აჩრდილის თუ საღი აზრი გარეშე, უუნაროდ გაკეთებული დასკვნა, ხოლო ისტერიკა–ეს ვექტორის ნეგატიური მდგომარეობის გამოვლინებაა, რომელიც მოითხოვს უკუ ემოციურ კავშირს. ბაღში წასვლა – ეს მთელი დღის განმავლობაში დედასთან ემოციური კავშირის გაწყვეტაა! რაც უფრო აშკარად და იმპულსურად ვრეაგირებთ ბავშვურ ისტერიკაზე, მით უფრო მეტად ვასხამთ ცეცხლზე ნავთს!
”მე მიყვირიან - ო რა ცუდად ვგრძნობ თავს ა-ა-ა!” ” დედა ტირის ჩემთან ერთად–ო რა მწარეა! ა-ა-ა!”
მნიშვნელობა არა აქვს თუ როგორი ემოციებით კვებავთ ვიზუალურ ისტერიკას , მნიშვნელობა აქვს მხოლოდ მათ ინტენსიურობას. თქვენ ხმამაღლა–ისიც ხმამაღლა, თქვე მწარედ –ისიც მწარედ, თქვენ უტყაპუნებთ–ისიც აბაკუნებს ფეხებს და უმატებს კიდევ უფრო მეტად.
როგორ შევაჩეროთ ისტერიკა?
მოვუსპოთ საწვავი! არავითარი ემოციები პასუხად. არც დაშინებები, არც დარწმუნებები, არც თანაგრძნობა, არც დაპირებები - არავითარი. მაგრამ რეაგირება აუცილებელია! დაიმახსოვრეთ, რომ თქვენი რეაქციის არ არსებობა ბავშვში იწვევს სურვილს აიმაღლოს ტონი - ნუ, დედამ შეიძლება მაინც გაიგოს, თუ აქამდე არ ესმის… იგნორირება - არ არის გამოსავალი.
ვრეაგირებთ მშიდად, ნელა, ემოციების გარეშე, როგორც რობოტი. დიახ, ეს მოითხოვს წარმოუდგენელ ძალისხმევას თქვენგან! დაე დუღდეს თქვენში ყველა გრძნობა ჭარბად, გარედან თქვენ აისბერგი ხართ! ”არ მინდა ბაღში-ი-ი-!” თქვენ მშვიდად და წყნარად: “არც მე მინდა”. ”შენთან მინდა-ა-ა-ა!” კიდევ უფრო მშვიდა: “მეც მინდა, მაგრამ ბაღში ვართ წასასვლელი”.
და ა.შ. მთავარია, გულგრილობის შენარჩუნება, თუმცა გარეგნულად. ნებისმიერი ისტერიკა გარედან საკვების მიწოდების გარეშე რამოდენიმე წუთის შემდეგ ნელდება. თანდათანობით, ჩაქრობით, მაყურებლის კარგვითა და საპასუხო რეაქციების გარეშე ის გადადის მინელებულ წუწუნში, უკვე თვით ცრემლების გარეშედ, და ასე სრულდება.
იყავით მზად, იმისთვის, რომ ბევრ ოფლს დაღვრით, თავის ტკივილიც მხოლოდ ერთისაათის შემდეგ გაგივათ, მაგრამ დანინულების ადგილას თქენ ცრემლების გარეშე მიხვალთ, სრულიად ამოსუნთქული, ამიტომ დაშორებაც მეტ-ნაკლებად მშვიდი იქნება. გაგრძელებისთვის, მით უმეტეს ისტერიკის განახლებისთვის უკვე არ დარჩება არც ძალები, არც სურვილები და არც ემოციები.
მეორეჯერ, იმის ცოდნით, რომ დედასთან ეს ნომერი არ გავა, ასეთი მოვლენის განვითარების ვარიანტს შეიძლება ველოდოთ ძალიან იშვიათად. მხედველობიდან არ უნდა გამოგვრჩეს ჩვენი ბავშვების ვერ შეფასება–ისინი აუცილებლად მოიფიქრებენ რაღაც ახალს! გასაკუთრებით ვიზუალური ფანტაზიით დაჯილდოვბულნი…
ვიზუალი ბავშვები
ბავშვი ვიზუალური ვექტორით–ეს ემოციების პატარა შადრევანია. თუ მხიარულობს, მაშინ ის კისკისებს, დახტუნავს, იქნევს ხელებს, თუ გულნატკენია, მაშინ ტირის გადაბჟირებამდე, ყოველ გრძნობას მაქსიმალურად შესაძლო ამპლიტუდით განიცდის, ამასთანავე პოზიტიური პოლუსიდან ნეგატიურამდე “ერთი წამიც” კი არ არის. ზოგჯერ მისმა მშობლებმაც არ იციან, თუ რატომ ტირის ბავშვი. მათ ეჩვენებათ, რომ ეს ხდება უმიზეზოდ–და სწორედ ეს აგიჟებთ მათ, განსაკუთრებით მზრუნველ მშობლებს. ვიზუალურმა ფანტაზიამ საზღვარი არ იცის–გამოიგონა რაღაც თავისთვის და ამას განიცდის მთელი ემოციით. წარმოსახვითი მეგობრები არსებობენ მხოლოდ ვიზუალი პატარებისათვის, ამასთანავე ისინი არიან სრულიად რეალურნი, ვიზუალ ბავშვებს გულწრფელად სჯერავთ იმის რაც გამოიგონეს.
არავითარ შემთხვევაში არ აუკრძალოთ ვიზუალ ბავშვს თავის გამომჟღავნება. უნდა სიცილი–იცინოს, უნდა ტირილი–იტიროს. ყველაზე ხშირად ტირილს უკრძალავენ ვიზუალ ბიჭუნებს, განსაკუთრებით მათი ანალურ ვექტორიანი მამები. ისინი ამბობენ კიდეც–“ის მამაკაცია, ასე არ უნდა მოიქცეს”. შედეგად ბიჭუნა იწყებს ნებისმიერი თავისი ემოციის გამოვლენის ჩახშობას, იზრდება უკმარისობები ვიზუალურ ვექტორში,”ჭიქა ივსება” და ერთ მშვენიერ მომენტში ბობოქარ ისტერიკად გადმოიღვრება.
ყველაზე დიდი სიამოვნება ვიზუალი ბავშვისათვის–ეს არის ასეთივე ემოციების მიღება თავისკენ, ე.ი ემოციური კავშირების შექმნა: პირველ რიგში დედასთან, შემდეგ უკვე სხვა ნათესავთან, მეგობრებთან, აღმზრდელებთან. არასაკმარისი კავშირის გამო დედასთან, პატარა ცდილობს შექმნას ის გამოგონილ გმირებთან, თავის სათამაშოებთან, შინაურ ცხოველებთან. ემოციური კავშირის გაწყვეტა აღსაზრდელთან განსაკუთრებულად ტრაგიკულია და შეუძლია გამოიწვიოს ვიზუალურ ვექტორიანი ბავშვის მხედველობის დაქვეითება.
ისტერიკა როგორც ნეგატიური მდგომარეობა ვიზუალური ვექტორის არის არქეტიპული პროგრამის გამომჟღავნება, ე.ი თანდაყოლილი განუვითარებელი თვისებების. პატარა ადამიანი ახლა იწყეს ცხოვრებაში გამოსვლის სწავლას და იქცევა თავისი შინაგანი გრძნობების მიხედვით, ცდილობს სიამოვნება მიიღოს ნებისმიერი მეთოდით.
სწორედ აქ გამოდიან მშობლები სცენაზე. იმ დროში, რომლის განმავლობაში შესაძლებელია ვექტორული თვისებების განვითარება, სახელდობრ, პუბერტატის (სექსუალური მომწიფების პერიოდი) დამთავრებამდე, ჩვენ შანსი გვაქვს დავეხმაროთ შვილს გადავიდეს არქეტიპული ისტერიკიდან, რომელიც მოითხოვს ყურადღებას მხოლოდ თვისკენ, ადამიანში, რომელიც ფაქიზად აღიქვამს თანამოსაუბრის გრძნობას და უნარიანია ახლობლისადმი გამოხატული თანაგრძნობისა და ჭეშმარიტი სიყვარულის.
პირველი და მნიშვნელოვანი წესი - არავითარი შეშინებები. ვიზუალი ბავშვი არავითარ შემთხვევაში არ უნდა შეშინდეს, ეს ყველაზე პრიმიტიული მეთოდია ემოციური სფეროს ადგილიდან დასაძვრელად. ბავშვის შეშინება ბავშვიჭამია ბებიებით. “კაშჩეებით”, და სხვა უაზრობებით, მის ფსიქიკურში ვამკვიდრებთ ვიზუალური ვექტორის ავსების ასეთ წესს.
უპირობოდ, ნერვებზე მოღიტინება საშინელი ზღაპრით, საშინელებათა ფილმებით ან სისხლიანი კომპიუტერული თამაშებით, თვითონვე ბავშვისთვის უფრო ადვილია, ვიდრე ის, რომ განვითარდეს, გაინაწილოს ემოციები, უთანაგრძნოს, უყვარდეს. ამისათვის მოგვიწევს მთელი ძალების მობილიზება. ეს კი ნიშნავს იმს ,რომ ეს ისე უნდაგაკეთოთ, რომ მას არჩევანი აღარ დარჩეს! მხოლოდ ერთი გზა–განვითარება. არავითარი შეშინებები, ზღაპრები კაციჭამიებზე, მულტფილმები მკვლელობებზე, შეშინება კუთხეში დაყენებით, სიბნელეში, მანიპულაციები მუქარებით სტილში “მგელი გიკბენს,” “ტურა წაგიყვანს”, ” ოჩოპინტრე მოგიტაცებს”. არავითარი არქეტიპული კმაყოფილება რომელიმე შეშინებისგან, კმაყოფილება უნდა მოდიოდეს სიყვარულისგან.
თუ კი პატარას შევასწავლით ემოციური ტკბობის უფრო ეფექტურ წესს, მას აზრადაც კი არ მოუვა რომელიღაც ისტერიკა, რომელიც იძლევა ძლიერ ძუნწ და დროებით სიამოვნებას.
არის ვექტორი ის მოითხოვს შევსებას. თუ კი შევსება არ ხდება, ის მას ჰპოულობს თვითონ, როგორც შეუძლია. ასეთი ემოციური ძვრები, როგორც ისტერიკა, ბავშვის განვითარების ყველაზე ადრეულ ეტაპზე წარმოადგენენ სიამოვნების მიღების მისთვის ერთადერთ ცნობილ წესს ვიზუალური ვექტორის შესავსებად.
წესი მეორე და არანაკლებ მნიშვნელოვანი–ეს ემოციონალური კავშირია დედასთან. სწორედ რომ დედასთან! ემოციონალური კავშირი –ეს ნათესაური, ახლობლური, ნდობითი გრძნობაა. განიცადეთ ემოციები ერთად, ერთად იკითხეთ თანაგრძნობის შემცველი წიგნები, უყურუთ კეთილ მულტფილმებს, თანაუგრძნეთ გმირებს, ესაუბრეთ, შეეკითხეთ პატარას, ვინ არის კარგი, ვინ არის ცუდი,რატომ მოიქცა ასე, ვინ ვის უყვარს.
ერთად შეიცოდეთ გაჭყლეტილი თაგვი, ერთად დარგეთ ყვავილები ბაღში, დაე ბავშვმა მათი მოვლა ისწავლოს და გაიხაროს მათი ფერადი ფურცლებით, გააკეთეთ გობი ჩიტებისთვის, დაუყაროს მათ საჭმელი, სთხოვეთ მას შეიცოდოს მტირალი ამხანაგი ბაღში, ქუჩაში, ტრანსპორტში, დააწყუროს ავადმყოფი მამა ჟოლოიანი ჩაით, შესთავაზეთ დაეხმაროს მეზობელ დედაბერს–გაეგზავნოს მაღაზიაში, ნაგვის გატანაში და ა.შ.
მტკიცე ემოციური კავშირი დედასთან, რომელიც მუდმივ პოულობს ძალას, ასევე დროს პატარასთან ურთიერთობაში, საბავშვო წიგნების კითხვით და მულტფილმების ყურებით, რომელთა გმირებიც იწვევენ თაგრძნობას, და არა შიშს(!), შემდეგ გადართავს მას სათამაშოებიდან ადამიანებზე: გაუნაწილოს ტკბილეული მეგობარს; აჩუქოს სათამაშო იმას, ვისაც ის არა აქვს, შეიცოდოს ის, ვინც ტირის, მოემსახუროს იმათ, რომლებიც ავადმყოფობენ, გამოავლინოს თავისი სიყვარული დედასთან(მამასთან, ბებიასთან, ძმასთან) თავისი საქციელით–ყველაფერი ეს ბავშვს აძლევს შესაძლებლობას ისწავლოს სიამოვნების მიღება, თანამედროვე ადამიანის უმაღლეს დონეზე ვიზუალური ვექტორის მოთხოვნილებების დაკმაყოფილებით, შეიგრძნოს მთელი სისავსით ცხოვრება.
ვასწავლოთ ემოციების გაცემა, და არა მოთხოვნა თავისკენ. თანდათანობით, ნაბიჯ ნაბიჯ, იძულების გარეშე, საკუთარ მაგალითზე, საკუთარ საქციელზე, პატარასთან ერთად ყველა მისი შეგრძნების განცდითა და მისი ემოციური ნიაღვარის საჭირო კალაპოტში მიმართვით.
მშოლების ძალისხმევა, აღზარდონ ვიზუალური ბავშვი მწიგნობრულად, მათ ,მათი ქალიშვილებისაგან თუ ვაჟიშვილებისაგან დაუბრუნდებათ გამოვლენილი გულწრფელი სიყვარულით, და დღევანდელ პატარას ცხოვრებას გახდიან თანაგრძნობის ძლიერი გრძნობებით, სიბრალულითა და სიყვარულით გამსჭვალულს ადამიანებისადმი და მთელი მსოფლიოსადმი. თქვენ აღზრდით ადამიანს, ყოველგვარ შიშს, ფობიებს, პანიკურ მდგომარეობებს მოკლებულს,ხოლო თავისი სიყვარულის გამო ნამდვილი გრძნობებისა და ძლიერი საქციელის მქონეს.
მთარგმნელი: რუსლან ლორჩოშვილი
